Toen ik Ton een berichtje stuurde, en vroeg of hij mee wilde werken aan een kort interview kreeg ik een berichtje “stuur je vragen maar op.” Ik wist toen nog niet wat ik hiervan allemaal zou leren over Ton…. Ik ken natuurlijk de groep Kayak en vooral de elpee “Phantom of the night”, welke mijn broer vroeger grijsdraaide, maar dat Ton zo’n veelzijdig muzikant is, dat was toch voor mij een kleine openbaring. Respect. Ik heb hem trouwens nog staan, die elpee, “per ongeluk” een keer permanent geleend… ;-}
Ton heeft op 16-jarige leeftijd Contrabas en piano gestudeerd aan het Muzieklyceum van Hilversum en begon daar met het spelen in de band High Tide Formation, welke de basis zou worden voor de band Kayak. Na wat uitstapjes na het uiteenvallen van Kayak in andere bands, waaronder Europe (niet de Zweedse band), de Britse band Camel en een aantal solo-albums is Kayak weer bij elkaar gekomen. Ton heeft met organist Klaas Jan Mulder samengewerkt in het Kajem-project met als missie een brug te slaan tussen klassieke muziek en rock- en popmuziek.
Ton heeft bijdragen geleverd aan verschillende projecten en albums van anderen, zo is hij de vaste muziekschrijver van Youp van ’t Hek geworden en heeft meegewerkt als studiomuzikant op de albums van Liesbeth List en Circus Custers, schreef de muziek voor o.a. Kinderen voor Kinderen en verschillende musicals. Verder produceerde hij albums van Earth & Fire (waarin hij ook zelf speelde), Harry Sacksioni, Maywood en Flairck. Hoe bedoel je, veelzijdig?
Ikzelf ben na het lezen van de historie en achtergrond van Ton nieuwsgierig geworden naar de mens achter de muzikant. Ik heb hem onderstaande vragen gesteld. Kijk voor meer informatie eens op Ton zijn site, er is heel veel meer te lezen over hem en zijn muziekpassie: https://www.tonscherpenzeel.com/ .
Wie zijn je vader en moeder? Wat heb je van hen meegenomen in jouw leven?
Mijn vader, Dick Scherpenzeel, is reeds in 1973 overleden en hij was journalist, gespecialiseerd in wat men toen de “derde wereld” noemde. Mijn moeder Lida was amateurvioliste, en is een paar jaar geleden op 96-jarige leeftijd gestorven. Zij hebben hun schrijf- en muziektalenten dus zo’n beetje gelijkelijk over mij verdeeld.
Verder hebben ze me volledig vrijgelaten in mijn keuze om de muziek in te gaan. Ze hadden vermoedelijk ook wel in de gaten dat er bij mij verder toch geen eer te behalen viel op de middelbare school, en na drie moeizame en gedoubleerde Havo jaren mocht ik er af, op voorwaarde dat ik toch een soort van serieuze muzikale opleiding zou gaan doen. Omdat ik al basgitaar in een bandje speelde ben ik klassiek contrabas gaan studeren op de Hilversumse Muziek Vakopleiding, waar ook Pim Koopman en Max Werner slagwerk studeerden. Via mijn moeder had ik al wel kennis gemaakt met klassieke muziek, maar dat maakte toen ik jong was nog nauwelijks indruk op me. Die vakopleiding was meer een excuus om van school af te kunnen dan dat ik een carrière als contrabassist voor me zag.
Waar komt de naam Kayak vandaan?
Heel saai, uit het woordenboek. Het was een keuze uit een rijtje mogelijkheden, en de naam belandde enigszins willekeurig op de eerste demo omdat we nog geen besluit hadden genomen welke naam het zou worden. Toen begonnen we er zelf aan te wennen en hebben we het maar zo gelaten. Niet erg spectaculair dus.
Wanneer is jouw liefde voor de toetsen/bas ontstaan? Heb je ook een favoriet instrument waar je op speelt?
Al vrij vroeg. Ik had een mondharmonica en daar speelde ik mezelf ongeveer mee in slaap. Piano heb ik vanaf mijn zesde gespeeld, hoewel ik een hekel aan pianoles had. Ik speelde liever uit mijn hoofd. In mijn eerste bandjes speelde ik echter basgitaar, want er was al een pianist. Maar bas is eigenlijk nog steeds mijn favoriete instrument en ik speel toetsen omdat ik nu eenmaal de muziek schrijf. De functie van de bas is enorm belangrijk en wordt wel eens onderschat. Melodie, akkoorden, en bas, ze zijn voor mij gelijkwaardig. Zo schrijf ik ook. Een akkoord is pas af als er ook een bas bij zit. Mijn favoriete instrumenten zitten verder meestal in het middenregister. Hoorn, viola da gamba e.d.
Je hebt samengewerkt in het Kajem-project met als missie een brug te slaan tussen klassieke muziek en rock- en popmuziek, is dat gelukt? Waarom wilde je die brug slaan?
Ik had helemaal geen ambitie om die brug te slaan, ik werd gewoon gevraagd voor dat project met Klaas Jan Mulder en het leek me wel interessant. Daar heb ik een paar jaar aan meegedaan, maar ik was gewoon studiomuzikant en had niet echt invloed op het resultaat. Het ging om het orgel, en de EO organiseerde concerten daar omheen in allerlei grote kerken, Groningen, Haarlem, Arnhem, enzovoort. Ze hengelden op die manier ook wat jongeren naar binnen. Ik ben nog wel hervormd opgevoed, maar de andere twee bandleden hadden volgens mij nog nooit een kerk van binnen gezien, dus dat was wel een soort culture clash. Ik ben niet gelovig, maar als zo’n kerkorgel staat te blazen wordt je het bijna vanzelf.
Ik lees matig bladmuziek, dus ik improviseerde vaak maar wat. Later heb ik datzelfde concept nog eens dunnetjes over gedaan met een andere kerkorganist, Sander van Marion. Daar had ik wat meer binding mee, er staat ook een compositie van mij op het album. Maar het is niet mijn wereld.
Wat betekende muziek voor jou in je jeugd? Is dat veranderd in de tijd?
Muziek betekende zo’n beetje alles voor me. Ik luisterde voortdurend naar de radio, meestal de Britse piratenzenders, en maakte jaren lang zelfs mijn eigen hitparades. Een tijdrovende liefhebberij. School schoot er meestal bij in. Ik ging wat in lokale bandjes spelen. Toen was de muziek een hobby, maar op zeker moment, zo rond mijn 21e, werd het mijn beroep. Dat is een heel ander verhaal, want dan komen er zakelijke dingen bij kijken die als je niet oppast meer tijd en energie gaan kosten dan de essentie: muziek maken. De muziekbusiness is een jungle, waar erg veel fout kan gaan. Ik ken maar weinig mede-muzikanten die niet ooit verschrikkelijk genaaid zijn en een hoop geld hebben verloren. Ik ook, met Kayak. Foute manager, en wij waren gewoon te naïef. Veel meegemaakt, maar wel alles zelf betaald. Gelukkig heb ik desondanks altijd kunnen leven van de muziek, maar anders is het makkelijk om bitter en cynisch te worden.
Ik heb zelden een site van een band of muzikant gezien die zo netjes en compleet is als die van jou. Zegt dat ook iets over jouw karakter en de manier waarop je de dingen doet?
Ik ben denk ik wel een soort controlfreak en hou ook van lijstjes, dus als ik een site maak, moet daar wel van alles op terug te vinden zijn. Helemaal compleet is het niet, dat kan haast niet, je moet ergens een grens trekken. Maar ik ben blij dat ik dat redelijk heb bijgehouden want ik kom steeds meer dingen uit het verleden tegen waarvan ik volstrekt vergeten was dat ik dat gedaan heb. Of ik zie een titel en denk: komt me bekend voor, maar wat is het ook alweer? Veel theaterdingen schrijf ik en daarna laat ik het los, dus het slijt nooit in.
Ik vergeet nooit dat John Lennon op zeker moment niet bleek te weten op welk album een bepaald Beatles-nummer stond. Ik kon me dat niet voorstellen. Als ik dat al wist, waarom hij dan niet? Een Beatle zelf? Nu snap ik dat beter. Het is het verleden, je bent niet je eigen fan, daar blijf je niet mee bezig als het goed is.
Naar welke muziek luister jij in je vrije tijd? Heb je ook muziek of een band welke een speciale plaats inneemt?
Ik luister niet zo heel veel. Meestal in de auto, klassiek. Bach, of renaissance- en barokcomponisten. Maar ik heb een beetje last van beroepsdeformatie. Als ik iets geweldigs hoor, denk ik, verdorie, had ik dat zelf maar gemaakt. Is het niet zo geweldig, dan hoef ik het ook niet te horen.
Ik ben ook een slechte muziekconsument, en ook vrij gauw verveeld. Misschien spreekt hier een ouwe lul, maar de popmuziek uit de jaren 60 en 70, die creativiteitsexplosie, dat wordt volgens mij nooit meer geëvenaard. Vandaar al die tribute- en coverbands die langzamerhand de podia overnemen. Ik vind het best maar het is een teken aan de wand. Veel nieuwe popmuziek van nu is technisch perfect, maar het is toch vaak een variatie op wat er al was. Daar kan ik gewoon niet zo warm meer voor lopen.
Je hebt in de loop van de tijd zoveel dingen gedaan, wat vindt je zelf je grootste succes?
Nou ja, commercieel succes, dat ligt nogal voor de hand. Ruthless Queen en de bijbehorende lp Phantom of the Night, daar kunnen we nog steeds van op vakantie. Artistiek gezien is het voor mij geen hoogtepunt. Vaak zijn het de wat onbekendere nummers, die ik beter geslaagd vind. Je moet ook niet vergeten, mijn output voor Kayak beslaat hooguit 30% van wat ik totaal heb gemaakt. Alleen is dat veelal onder de radar gebleven, omdat het theatermuziek was. In een dienende rol. Ik heb voor 25 voorstellingen van Youp van ’t Hek muziek gemaakt. 40 musicals voor jeugd- en familietheater. Daar zitten ook mooie liedjes bij.
Je hebt recent last van je hart gekregen, wat heeft dat met je (manier van kijken naar de wereld) gedaan?
Ik ben wel wat anders naar de dingen gaan kijken. Of misschien, de manier waarop ik al keek, is daardoor nog versterkt. Het besef dat het ineens klaar kan zijn, zonder waarschuwing vooraf. En het steeds sterkere besef dat je het grootste deel van je tijd eigenlijk kwijt bent aan allerhande dingen die alleen maar moeten gebeuren om je leven op de rails te houden, maar die niets met muziek te maken hebben. Administratie, boodschappen, dingen regelen, de loodgieter, de garage, ik noem maar wat. Het is een luxe probleem, dat besef ik ook wel. Maar ik vind dat allemaal zonde van mijn tijd. Ik ben nu 69, dus de mij resterende toekomst wordt inmiddels nogal overzichtelijk. Ik wil die liever niet aan bijzaken spenderen. Maar ja.
Heb je wel eens iets geks gedaan of meegemaakt als je moest optreden of iets moet produceren wat nog niet veel mensen weten?
Ik weet niet wat veel mensen niet weten. Een pijnlijk maar toch ook hilarisch moment was toen ik eens op tournee was met Youp. Bij het 200ste optreden ben je dan misschien wat minder scherp. Tussen de liedjes door gingen de muzikanten meestal even ongezien van het podium. Op het moment van mijn ‘cue’, dus waar ik een liedje moest inzetten, zat ik boven in de foyer van Carré rustig de krant te lezen. Ik kwam dus in het volle licht het podium oprennen terwijl Youp en de rest van de band op mij stonden te wachten, zo van “waar blijft ‘ie?”. Achteraf heel grappig maar op dat moment kan je wel door de grond zakken.
Wat doet het met jou als andere muzikanten en projecten succes hebben met iets dat jij hebt gecreëerd? Mis je dan wel eens de credit voor je werk, of krijg je die op een andere manier?
Natuurlijk wil ik wel erkenning voor wat ik maak, maar ik heb weinig behoefte om zelf in de schijnwerpers te staan. Meestal wordt ik wel genoemd als ik er bij betrokken ben, dus echt een probleem is dat niet. En als ik niet genoemd wordt, hoop ik dat ik het wel merk aan mijn bankrekening.
Hoe ontstaan ideeën over muziekstukken in jouw hoofd?
Wist ik het maar. Of misschien is het wel goed ook dat ik het niet weet. Waar het vandaan komt, geen idee. Ik heb alleen door de jaren heen de techniek ontwikkeld om iets potentieel goeds of waardevols te herkennen, en daar verder aan te werken. De kunst is om de naïviteit en spontaniteit van vroeger te behouden en dat te combineren met ervaring. Dat is meteen het lastigste van het hele creatieve proces. Herkenbaar blijven zonder jezelf te herhalen.
Wat is het mooiste compliment dat je ooit hebt gekregen (hoeft niet per sé te maken te hebben met muziek)?
Af en toe laat iemand me weten dat ik zijn of haar leven mooier heb gemaakt door mijn muziek. Dat maakt mijn dag en dat is uiteindelijk waar ik het voor doe.
Waar ik echt van kan genieten als we als band muziek maken, is als het soms helemaal ”klopt”, iedereen doet wat hij moet doen, alles klinkt als een zonnetje, het publiek is blij, etc. Ik heb deze vraag ook aan de andere geïnterviewden gesteld, maar wanneer klopt het (geluid) in een band voor jou? En wat is het belangrijkste volgens jou om dat voor elkaar te krijgen?
Dat is wel een heel lastige vraag. Je kunt als muzikant een mindere avond hebben, terwijl het publiek niks in de gaten heeft en uit z’n dak gaat. En andersom. Het is, net als het creatieve proces, in wezen ongrijpbaar. Je kunt de werkomstandigheden gunstig maken, dat helpt natuurlijk. Een fijne zaal, goede techniek, de juiste mensen, enzovoort. Als er niks klopt, maak je het jezelf wel extra moeilijk. Mijn ervaring is wel dat de concerten waar je het meest van verwacht niet altijd het beste uitpakken.
Als je je leven opnieuw mocht vormgeven, wat zou je dan anders doen?
Niemand kan zijn leven vormgeven. Het gebeurt en voor je het weet is het voorbij.
Als je 1 persoon zou mogen noemen die voor jou een inspiratie in je leven is geweest of nog steeds is, wie zou dat dan zijn en waarom?
Muzikaal gezien zijn dat er velen, te veel om op te noemen. Op het persoonlijke vlak (hoewel we ook vakmatig met elkaar verbonden zijn) is dat mijn vrouw Irene. We zijn al 46 jaar getrouwd en dat heeft een reden.
Wat doe je op dit moment en wat ga je de komende periode in de muziek doen, heb je nog wensen/dromen, misschien iets wat je nog op je bucketlist hebt staan?
We staan aan de vooravond van de allerlaatste Kayak tournee, want we stoppen ermee. Daarna ga ik in deeltijd op tournee met Youp tot hij er ook mee ophoudt, in 2024. En ik heb net een solo album uitgebracht, en ik begin al langzaam aan een nieuwe te denken. Zolang de inspiratie er is en de gezondheid het toelaat, ga ik gewoon door met muziek maken. Voor de rest zie ik wel wat er op mijn pad komt. De tijd van de grote plannen zoals rock opera’s is wel voorbij. Een wereldhit zou leuk zijn maar ik reken er even niet op.
Wij, Young Ones Forever zijn nog een “upcoming” Cliff & The Shadows Band, zeker als we ons afzetten tegen jouw jarenlange ervaring. Als je ons, en andere beginnende bands, een gouden tip zou mogen geven, welke zou dat dan zijn?
Hangt af van je ambities. Ik zou zeggen, volg je dromen maar houd je hand op je portemonnee.
Ton Scherpenzeel, 18-02-2022